Άρθρο του Μιχάλη Κατρίνη στο site ieidiseis.gr
Τρία κόμματα, τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις: Στις 3 Αυγούστου του 2010 η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ με το Ν.3869 θεσπίζει την προστασία της πρώτης κατοικίας. Ο ΣΥΡΙΖΑ αρχικά κατακρεουργεί και στη συνέχεια καταργεί το νόμο του ΠΑΣΟΚ, ενώ τελικά τον αντικαθιστά με το αποτυχημένο πλαίσιο του Ν.4605/19. Δέκα χρόνια μετά, με τo νόμο που ψήφισε η Νέα Δημοκρατία πριν 2 ημέρες, από την 1η Αυγούστου 2020 παύει να υφίσταται οποιοδήποτε καθεστώς προστασίας πρώτης κατοικίας στην Ελλάδα
1η αλήθεια: Το ΠΑΣΟΚ προστάτευσε την πρώτη κατοικία και η Νέα Δημοκρατία κατήργησε την προστασία αυτή, ακολουθώντας την ίδια πολιτική με το ΣΥΡΙΖΑ
Με την πρόσφατη επιλογή της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας, για πρώτη φορά μετά από 10 χρόνια, δεν υφίσταται οποιοδήποτε καθεστώς πρώτης κατοικίας στη χώρα. Η προστασία της πρώτης κατοικίας αποτέλεσε πρόνοια της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ με το Ν3869/2010 (130Α/3-8-2010), τον οποίο ο ΣΥΡΙΖΑ δεν ψήφισε. Ο ΣΥΡΙΖΑ προέβλεψε προστασία της πρώτης κατοικίας μέχρι το τέλος του 2019 την οποία η Νέα Δημοκρατία παρέτεινε ως τις 31/07/2020, χωρίς όμως να την ανανεώσει.
1ος Μύθος: Ο Ν.3869/2010 του ΠΑΣΟΚ ήταν για τους ‘’μπαταχτσήδες’’
Ο Ν3869/2010 του ΠΑΣΟΚ έθετε ως προϋπόθεση για την προστασία της πρώτης κατοικίας τη σχετική απόφαση ειρηνοδικείου. Με νόμο του κ. Χατζηδάκη (4161/2013) η Νέα Δημοκρατία επέτρεψε την προσωρινή προστασία της κατοικίας με μια απλή αίτηση, χωρίς δικαστική απόφαση, με αποτέλεσμα να σωρευτούν χιλιάδες περιπτώσεις, οι οποίες δεν πληρούσαν κατ’ ανάγκη τις προϋποθέσεις υπαγωγής στο νόμο. Συνολικά το 15% του συνόλου των μη εξυπηρετούμενων δανείων έχει αιτηθεί δικαστική προστασία βάσει των νόμων 3869/10 και 4307/14
2η αλήθεια: Ο ΣΥΡΙΖΑ κατήργησε το ν.3869/2010 και έφερε έναν αποτυχημένο νόμο στη θέση του
Ο ΣΥΡΙΖΑ, όχι μόνο δεν ψήφισε το Ν.3869/10, αλλά τελικά τον αντικατέστησε με το Ν.4605/19 που απέτυχε παταγωδώς, αφού οδήγησε σε όλες και όλες 2000 ρυθμίσεις, όταν σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των τραπεζών ο δυνητικός κύκλος των δικαιούχων ήταν πάνω από 90.000. Τον Απρίλιο του 2020 ζήτησε την απλή επέκταση εφαρμογής του ως το τέλος του 2020, ενώ μόλις πριν από 3 ημέρες ‘’κατάλαβε’’ ότι ο 4605/19 ήταν εντελώς αποτυχημένος και πρότεινε ριζική διεύρυνση των κριτηρίων υπαγωγής για τους δικαιούχους, σε μια πρωτοφανή ομολογία αποτυχίας!
2ος μύθος: Η Νέα Δημοκρατία αναγκάστηκε να εφαρμόσει την αποτυχημένη πλατφόρμα του Ν.4605/19, την οποία παρέλαβε από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ
Η Νέα Δημοκρατία όχι μόνο ψήφισε το Ν.4605/19 μαζί με το ΣΥΡΙΖΑ, αλλά από τον Αύγουστο του 2019 διαφήμιζε τις βελτιώσεις της πλατφόρμας, με ανακοινώσεις και νομοθετικές παρεμβάσεις που θα διευκόλυναν τους δανειολήπτες και θα οδηγούσαν σε χιλιάδες ρυθμίσεις δανείων και προστασία της κύριας κατοικίας. Μάλιστα, για εύλογο διάστημα παρουσίαζε σε εβδομαδιαία βάση εντυπωσιακά ποσοστά αύξησης των ρυθμίσεων (με κατάθεση σχετικών εγγράφων από τον υπουργό Οικονομικών στη Βουλή) σε μια προσπάθεια να αποδείξει ότι η πλατφόρμα λειτουργεί. Μόλις τον Μαϊο του 2020, ο κ. Σταϊκούρας σε επίκαιρη ερώτηση στη Βουλή παραδέχτηκε για πρώτη φορά ότι η σχετική πλατφόρμα αποδείχτηκε αναποτελεσματική
3η αλήθεια: Το Κίνημα Αλλαγής έγκαιρα είχε εντοπίσει το πρόβλημα και είχε προτείνει λύσεις
α) Το Κίνημα Αλλαγής ανέδειξε την αποτυχία της πλατφόρμας του Ν.4605/19 και κατέθεσε 4 νομοθετικές ρυθμίσεις για την προστασία της κύριας κατοικίας (10/11/2019- 11/12/2019-23/4/2020-28/7/2020) όπου προέβλεπε την επαναφορά των διατάξεων του Ν.3869/2010 με επικαιροποιημένα κριτήρια και τη διέυρυνση του υπάρχοντος πλαισίου για να καταστεί πιο αποτελεσματικό, την προστασία μέρους της αγροτικής ιδιοκτησίας από κατάσχεση και το δικαίωμα αγοράς του δανείου πριν καταλήξει στο fund. Η κυβέρνηση απέρριψε και τις 4 φορές τις προτάσεις μας, με τις οποίες συμφώνησαν κα΄ποια από τα κόμματα της αντιπολίτευσης.
β) Το Κίνημα Αλλαγής πρότεινε το Φεβρουάριο του 2020 τη σύσταση διακομματικής επιτροπής για την προστασία της πρώτης κατοικίας και το νέο πτωχευτικό πλαίσιο. Όλα τα κόμματα, εκτός από τη Νέα Δημοκρατία, συμφώνησαν στην πρόταση που κατέθεσε το Κίνημα Αλλαγής. Αντί αυτού, η κυβέρνηση συζήτησε μόνο με τις τράπεζες και τους θεσμούς το νέο πτωχευτικό πλαίσιο, με δυσμενείς όρους για τους δανειολήπτες, αφού μετατρέπει τους ιδιοκτήτες ακινήτων σε ενοικιαστές, ανοίγοντας το δρόμο για τη ‘’διασύνδεση μεσιτικών και τραπεζικών δικτύων’’, όπως ζητούν επικεφαλής επενδυτικών σχημάτων σε δημόσιες τοποθετήσεις τους.
γ) Το Κίνημα Αλλαγής πήρε πρωτοβουλία και εγκαινίασε στις 7 Μαϊου 2020 το διάλογο με τους παραγωγικούς φορείς (επιμελητήρια, δικηγορικούς συλλόγους, επιστημονικούς συλλόγους, οργανώσεις καταναλωτών, δανειολήπτες) γύρω από το ζήτημα της προστασίας της πρώτης κατοικίας και του νέου πτωχευτικού κώδικα, συμμετέχοντας στην επιτροπή που συγκροτήθηκε αλλά ουδέποτε προσκλήθηκε από την κυβέρνηση σε διαβούλευση.
3ος μύθος: Η κυβέρνηση διαθέτει ολοκληρωμένο σχέδιο για τον πρώτη κατοικία
Από σήμερα παύει η αναστολή πλειστηριασμών, δεν υφίσταται καθεστώς προστασίας της πρώτης κατοικίας, ενώ ο πτωχευτικός κώδικας δεν έχει τεθεί καν σε διαβούλευση. Οι δανειολήπτες δε μπόρεσαν να διαπραγματευτούν τις προτάσεις ρυθμίσεων που τους έγιναν από τις τράπεζες ενώ δε διαθέτουν, πλέον, καθεστώς προστασίας της κύριας κατοικίας ή δυνατότητα δικαστικής προστασίας.
4η αλήθεια: Η κυβέρνηση απελευθερώνει τους πλειστηριασμούς
Συνεχίζοντας την ίδια τακτική με το ΣΥΡΙΖΑ, η κυβέρνηση ενέδωσε στην πίεση των θεσμών και των τραπεζών που διακαώς επιθυμούσαν την άρση του καθεστώτος προστασίας της πρώτης κατοικίας συναινώντας στην απελευθέρωση των πλειστηριασμών κατά την ολοκλήρωση της τελευταίας αξιολόγησης, με αντάλλαγμα την έγκριση αξιοποίησης των κερδών από τα ANFA’s και SMP’s.
4ος μύθος: Η συζήτηση περί πλειστηριασμών είναι κινδυνολογία
Στο επιχείρημα ότι δε γίνονται πλειστηριασμοί τον Αύγουστο, την απάντηση την έδωσε η ίδια η κυβέρνηση με την τροπολογία για την αναστολή πλειστηριασμών στους πυρόπληκτους στο Μάτι μετά την 30/7/2020 η οποία ψηφίστηκε διακομματικά, (Γιατί άραγε, αφού σύμφωνα με την κυβέρνηση δε γίνονται πλειστηριασμοί τον Αύγουστο χρειάστηκε να ψηφιστεί τροπολογία;). Έχουν ήδη οριστεί 6500 πλειστηριασμοί για φέτος (από αναβολή) αμέσως μετά το Σεπτέμβριο, ενώ έγκυροι κύκλοι μιλούν για 23.000-25.000 συνολικά πλειστηριασμούς που θα προσδιοριστούν μέχρι το τέλος του 2020.
5η αλήθεια: Το πρόγραμμα-γέφυρα δεν προστατεύει την πρώτη κατοικία
Η επιδότηση των δόσεων των δανείων διαρκεί για 9 μήνες, χωρίς να υπάρχει καμία πρόβλεψη για το τι θα γίνει μετά. Η επιδότηση προϋποθέτει τη ρύθμιση των δανείων, κάτι που απαιτεί βελτίωση των οικονομικών δεδομένων των δανειοληπτών, γεγονός που φαντάζει πολύ δύσκολο στις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες ύφεσης κοντά στο 10% και ανεργίας πάνω από το 20%, ειδικά για τους δανειολήπτες που οδεύουν προς πλειστηριασμό. Η πρώτη κατοικία προστατεύεται, μόνο εφ’ όσον ικανοποιείται η ρύθμιση, κάτι που φαντάζει δύσκολο να διατηρηθεί υπό αυτές τις οικονομικές συνθήκες.
5ος μύθος: Το πρόγραμμα-γέφυρα ευνοεί τις ρυθμίσεις δανείων και την κουλτούρα πληρωμών
Σύμφωνα με την έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος (Ιούνιος 2020), 2 στις 3 βραχυχρόνιες ρυθμίσεις δανείων που έγιναν μεταξύ τραπεζών, εταιρειών διαχείρισης και δανειοληπτών κοκκίνιζαν μέσα σε τρεις μήνες και αυτό την εποχή προ κορωνοϊου! Η κυβέρνηση μιλάει για 270.000 ρυθμίσεις δανείων αγνοώντας τη ‘’λεπτομέρεια’’ αυτή, αλλά και την οικονομική πραγματικότητα της πλειοψηφίας των δανειοληπτών που θα δυσκολευτούν να τηρήσουν τις όποιες ρυθμίσεις τους προταθούν, όταν η ανεργία αυξάνεται και η ύφεση αγγίζει το 10%.
6η αλήθεια: η κυβέρνηση αγωνιά (για λογαριασμό των τραπεζών) για την αύξηση των ‘’κόκκινων’’ δανείων
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις διεθνών οίκων αξιολόγησης αλλά και της Τράπεζας της Ελλάδος θα υπάρξει αύξηση των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων (ΜΕΑ) την επόμενη διετία, αύξηση την οποία κάποιοι προσδιορίζουν σε 8-10 δις ευρώ. Αυτό αποτελεί σημαντικό πρόβλημα για τις τράπεζες, παρά την εποπτική ευελιξία στη μεταχείριση των ΜΕΑ που παρέχει η ΕΚΤ. Η επιδότηση των δανείων από την κυβέρνηση διευκολύνει μεν τους δανειολήπτες για ένα μικρό χρονικό διάστημα (τουλάχιστον όσους μπορούν να ανταποκριθούν στις ρυθμίσεις που προτείνουν οι τράπεζες), αλλά επί της ουσίας στοχεύει στην αποτροπή αύξησης των ‘’κόκκινων’’ δανείων.
6ος μύθος: Η κυβέρνηση επιβραβεύει τους συνεπείς δανειολήπτες
Σύμφωνα με τον κώδικα δεοντολογίας των τραπεζών, οι τράπεζες είναι υποχρεωμένες να προτείνουν αναδιάρθρωση δανείων στους συνεπείς δανειολήπτες, οι οποίοι αδυνατούν να αποπληρώσουν τη δόση τους λόγω ουσιώδους μεταβολής των οικονομικών δεδομένων τους(όπως έγινε με χιλιάδες επαγγελματίες και μισθωτούς λόγω του covid-19). Επιπροσθέτως, οι τράπεζες όφειλαν να επιβραβεύσουν τους συνεπείς (μέχρι τον covid-19) δανειολήπτες όχι μόνο με αναστολή της καταβολής των δόσεων αλλά και με μείωση της συνολικής οφειλής, κάτι που φυσικά δεν έγινε.
7η αλήθεια: Οι δανειολήπτες είναι πλέον ανυπεράσπιστοι
Οι δανειολήπτες παραδίδονται στις τράπεζες και (κυρίως) στα funds, υποχρεωμένοι να δεχθούν τις ρυθμίσεις που θα τους προτείνουν, χωρίς τη δυνατότητα να κρίνει κα΄ποιος διαμεσολαβητής τη βιωσιμότητα της πρότασης που τους γίνεται από τράπεζες-funds και χωρίς τη δυνατότητα προσφυγής σε δικαστική προστασία. Εναπόκειται, πλέον, στην καλή θέληση των servicers η αναστολή πλειστηριασμών, με την κυβέρνηση να παρακολουθεί μεν τις εξελίξεις, χωρίς, όμως, να παρεμβαίνει ουσιαστικά.
7ος μύθος: Δεν υπήρχε, ούτως ή άλλως, καθεστώς προστασίας της κύριας κατοικίας
Ο αποτυχημένος νόμος του ΣΥΡΙΖΑ 4605/19 παρείχε ένα περιορισμένο καθεστώς προστασίας και το περιόριζε για τα δάνεια ως 31/12/2018. Η κυβέρνηση καταργεί και αυτό το πλαίσιο, την ίδια στιγμή που έχει διαμορφωθεί ένα ιδιαίτερα αρνητικό κλίμα για τις υποθέσεις του Ν.3869/10, ακόμα και σε δικαστικούς κύκλους. Οι εκκρεμείς υποθέσεις επισπεύδονται βάσει νόμου, υποχρεώνοντας τους δανειολήπτες να παραιτηθούν από πιθανή προστασία του νόμου, αν θελήσουν να τύχουν επιδότησης ή να υπαχθούν στις διατάξεις του νέου πτωχευτικού κώδικα.
8η αλήθεια: Το υπάρχον πλαίσιο ήταν πολύ αυστηρό και δεν κάλυπτε όλα τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια
Ο Ν.4605/19 του ΣΥΡΙΖΑ κάλυπτε μόνο τους δανειολήπτες μέχρι 31/12/2018, ενώ οι όροι και οι προϋποθέσεις ήταν πολύ αυστηροί, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι που μπήκαν στην πλατφόρμα να μη μπορούν να υποβάλλουν αίτηση, οι δε τράπεζες να προτείνουν 2500 ρυθμίσεις, χωρίς δυνατότητα αντιπρότασης. Το Κίνημα Αλλαγής στην τροπολογία που κατέθεσε στις 23/4/2020 και στις 28/7/2020 κάλυπτε όλες τις περιπτώσεις πραγματικά αδύναμων δανειοληπτών μέχρι 31/3 και 31/7 αντίστοιχα.
8ος μύθος: Το πρόγραμμα-γέφυρα μαζί με τον ‘’Ηρακλή’’ θα αντιμετωπίσουν το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων
Με την ύφεση να πλησιάζει το 10% και την ανεργία να αυξάνεται, τα ‘’κόκκινα δάνεια’’ θα αυξηθούν κατά πολύ το επόμενο διάστημα. Η μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων είναι εικονική και οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στις πωλήσεις δανείων στα funds, οι ρυθμίσεις που γίνονται ‘’κοκκινίζουν’’ πολύ σύντομα, ενώ το πρόγραμμα τιτλοποιήσεων ‘’Ηρακλής’’ κινείται πολύ χαμηλότερα του αναμενόμενου, αναγκάζοντας την Τράπεζα της Ελλάδος να προτείνει τη δημιουργία bad bank ώστε να υπάρχει βιώσιμη λύση στο θέμα του ιδιωτικού χρέους, κάτι που αποφεύγει η κυβέρνηση.
Επίλογος: Η κυβέρνηση Μητσοτάκη ανοίγει τους ασκούς του Αιόλου και αναλαμβάνει την πολιτική ευθύνη για την κατάργηση της προστασίας της κύριας κατοικίας αλλά και την παύση αναστολής των πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας. Η σύγκριση των επιλογών της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ το 2010 με αυτή της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας το 2020 είναι συντριπτική. Όπως τότε, έτσι και τώρα βρισκόμαστε στη δίνη μιας κρίσης με απρόβλεπτες συνέπειες, αλλά με την οικονομία σε βαθιά ύφεση. Αυτό που αλλάζει ριζικά είναι η πρόνοια της κυβέρνησης για τους αδύναμους δανειολήπτες. Πρόνοια, η οποία πλέον δεν υφίσταται στην ‘’εποχή της κανονικότητας’’.
