Ομιλία του κ. Κώστα Σκανδαλίδη, Κοινοβουλευτικού Εκπροσώπου του ΚΙΝΑΛ στην Ολομέλεια της Βουλής για το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων «Εκσυγχρονισμός, απλοποίηση και αναμόρφωση του ρυθμιστικού πλαισίου των δημοσίων συμβάσεων, ειδικότερες ρυθμίσεις προμηθειών στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας και άλλες διατάξεις για την ανάπτυξη και τις υποδομές».
Η Κυβέρνηση παρουσιάζει τη σημερινή νομοθετική της πρωτοβουλία ως μια ολιστική πρόταση για το πλαίσιο της κατασκευής των δημοσίων έργων, χαρακτηρίζοντάς το πλαίσιο που διασφαλίζει αποτελεσματικότητα, διαφάνεια, ευελιξία και ως συνήθως το προβάλλει με το αγαπημένο της μότο, ως μεγάλη μεταρρυθμιστική τομή. Βέβαια, σ’ αυτή την αίθουσα μόνο μεγάλες μεταρρυθμιστικές τομές συζητάμε όλους αυτούς τους μήνες, ώστε χάνει και η λέξη το νόημά της.
Έχω την τιμή να εκπροσωπώ την παράταξη με τα μεγάλα δημόσια έργα, που υλοποίησε και άλλαξε κυριολεκτικά το χάρτη και τη μορφή της χώρας. Τη μετέτρεψε σε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος. Είναι περιττό, όπως καταλαβαίνετε, να τα ονοματίσω ξανά. Είναι γνωστά σε όλους.
Και τότε, στις δύο εκείνες δεκαετίες, το θεσμικό πλαίσιο δημιουργούσε εμπόδια. Το κράτος πρόβαλε αντιστάσεις, η δικαιοσύνη αργούσε τον έλεγχο και κάποιες σημαντικές επιλογές καθυστέρησαν για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Να πω το θετικό παράδειγμα του αεροδρομίου ή της «ΓΕΦΥΡΑΣ» και το αρνητικό παράδειγμα του κτηματολογίου, το οποίο κράτησε πάρα πολλά χρόνια. Οι μετέπειτα κυβερνήσεις δεν κατάφεραν να το υλοποιήσουν. Είναι αυτά τα προβλήματα που οδήγησαν στην έκτακτη διαδικασία κατασκευής των ολυμπιακών έργων. Για να μπορέσουμε να κάνουμε τους ολυμπιακούς αγώνες, έγινε εκείνη η περίφημη επιτροπή που έκανε κάποια έργα εδώ και σε όλη την Ελλάδα.
Έκτοτε κατεβλήθησαν δύο πρωτοβουλίες, η μία με τη Νέα Δημοκρατία και τον κ. Σουφλιά, που δυστυχώς πέρασε στην ιστορία και δεν άγγιξε, και μία στα σπάργανα με το νόμο που ονομάστηκε «fast track» με την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ το 2011, τα δύσκολα χρόνια της αρχής της κρίσης. Η πρότασή μας εκείνη δεν εκτιμήθηκε, κατά τη γνώμη μου, σωστά από τις μετέπειτα κυβερνήσεις. Πιστεύω ότι δεν ήταν η ίδια η οριστική λύση. Θα μπορούσε όμως να αποτελέσει τη βάση εκκίνησης μιας πιο ριζοσπαστικής νομοθετικής πρωτοβουλίας.
Εν τω μεταξύ, σήμερα ζούμε μέσα σε δραματικές συνθήκες την ταυτόχρονη επέλαση του ψηφιακού κόσμου, όπου η τεχνολογική επανάσταση δίνει πραγματικά τη δυνατότητα να πάρει σάρκα και οστά μια αποτελεσματική, διαφανής και ευέλικτη διαδικασία στην κατασκευή των δημοσίων έργων.
Αντί γι’ αυτό, φτάσαμε στο 2016, για να ζήσουμε το ν. 4412. Δεν είναι μόνο οι ευρωπαϊκές οδηγίες που σε έναν βαθμό προσαρμόζονται εδώ και αργόσυρτα στις νέες συνθήκες. Είναι και η δυνατότητα που δίνει η δική μας ιδιαιτερότητα, που αφορά το μέγεθος του κράτους, την εύκολη ψηφιοποίηση, την κατακτημένη εμπειρία, αξιοποιώντας την εμπειρία δεκαετιών να μπορούσαμε να διαμορφώσουμε ένα πραγματικά μεταρρυθμιστικό πλαίσιο, που ανταποκρίνεται σε αυτή την ανάγκη.
Ερώτημα: Είναι αυτό το πλαίσιο αυτό που εισηγείστε σήμερα; Αποτελεί μια πραγματική μεταρρυθμιστική τομή; Τι κάνετε; Ουσιαστικά, φέρνετε μια τροποποίηση του ν. 4412, ο οποίος μόλις μέσα σε τέσσερα χρόνια για να λειτουργήσει χρειάστηκε τετρακόσιες τροποποιήσεις. Μόνο στη δική σας θητεία, κύριε Υπουργέ, ξεπερνούν τις σαράντα! Στη δε εκδοχή του που σήμερα συζητούμε, προβλέπεται η έκδοση περίπου εκατό υπουργικών αποφάσεων, σύμφωνα με τις επιμέρους διατάξεις, για να υλοποιηθεί.
Μπορεί αυτή η πρόταση να συνιστά τομή, να θεωρείται νέα ολιστική πρόταση, να χαρακτηρίζεται και αυτή σημαντική μεταρρύθμιση; Όχι, με κεφαλαία γράμματα και χωρίς καμία αμφιβολία. Αυτόχρημα οι διατάξεις του νόμου αυτού ως προς το ερώτημα για αποτελεσματικότητα, ευελιξία και αντιμετώπιση των καθημερινών καθυστερήσεων και τα άλλα συναφή εμπόδια απαντούν αρνητικά.
Ως προς τη διαφάνεια, ποιος ρυθμίζει τα κριτήρια, τους βαθμούς, τα τεχνικά χαρακτηριστικά και τη διαδικασία καταχώρησης του ψηφιακού αρχείου; Εν λευκώ ο Υπουργός. Ποιος αποφασίζει για την επίβλεψη του έργου; Ο φορέας ανάθεσης ή ο κατασκευαστής; Αυτό είναι καίριο ερώτημα. Η απάντηση είναι «ο κατασκευαστής», ο οποίος επιπλέον πληρώνει τον φορέα.
Αυτό είναι αδιανόητο. Δεν διαφωνώ με την ιδέα ένας ιδιωτικός φορέας με διαφανή και συναφή με την επαγγελματική του εξέλιξη, εμπειρία και πορεία να αναλάβει την επίβλεψη. Εδώ υπεισέρχεται η λειτουργία του μητρώου. Δεν θα πρέπει οι κυβερνήσεις να φοβούνται την κατασκευή των μητρώων, τα μητρώα που είναι διαφανή, ανοιχτά, είναι με συγκεκριμένα στοιχεία προς όλες τις κατευθύνσεις και δίνουν τους αξιόπιστους φορείς που θα μπορούσαν να κάνουν και να αποφασίζει ο φορέας να αναθέτει σε μια εταιρεία την επίβλεψη, αν δεν μπορεί να την κάνει με τους μηχανισμούς του κράτους. Είναι μια τελείως διαφορετική άποψη από αυτή που εισηγείται το νομοσχέδιο.
Να μην αναφερθώ στην αύξηση των ορίων των απευθείας αναθέσεων ή των όρων για τις συμβάσεις, για τις οποίες δεν παρέχεται πληροφόρηση, και μια σειρά άλλα γεγονότα που δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματική κατοχύρωση της διαφάνειας.
Ξεπερνιούνται με το σύστημα που πρότεινε η Κυβέρνηση οι μεγάλες καθυστερήσεις στις διαδικασίες δημοπράτησης, οι υπερβολικές εκπτώσεις, οι καθυστερήσεις στην αποπεράτωση των συμβάσεων, οι υπερτιμολογήσεις και οι συμπληρωματικές συμβάσεις; Εδώ απέχουμε παρασάγγας από τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς και τα άλλα ανεπίκαιρα τιμολόγια δημοσίων έργων. Είναι ένα σύστημα που δεν προσαρμόζεται στις ανάγκες.
Το βήμα που κάνετε με το ενιαίο σύστημα τεχνικών προδιαγραφών και τιμολόγησης θα ήταν πραγματικά θετικό και σημαντικό, αν δεν το παραπέμπατε σε υπουργικές αποφάσεις και εποπτείες. Μια απλή, καλή δημόσια υπηρεσία θα αρκούσε με τις απαραίτητες γνώσεις να αντιμετωπίσει αυτό το συγκεκριμένο πρόβλημα.
Σε ό,τι αφορά τις περιοχές NATURA και την προστασία του περιβάλλοντος, οι κυβερνήσεις που θέλουν να παρέμβουν, στο όνομα της αξιοποίησης εφευρίσκουν ορισμούς, στους οποίους μπορούν κατά το δοκούν να δώσουν οι ίδιες περιεχόμενο, όπως τις συμφέρει.
Τι σημαίνει ακριβώς «ήπια αναπτυξιακά έργα δημοσίου συμφέροντος»; Ακόμη και η Επιστημονική Υπηρεσία της Βουλής βρίσκει αόριστες αυτές τις εκφράσεις, από τη στιγμή που δεν ορίζεται σαφώς το είδος της επένδυσης, οι ζώνες εφαρμογής, το γενικότερο χωροταξικό και οικιστικό σχέδιο, η σαφής αποτύπωση των όρων προστασίας της περιοχής.
Ενώ επικαλείστε τις ευρωπαϊκές ντιρεκτίβες για να περάσετε τεκμηριωμένες θέσεις, εδώ δεν διστάζετε να συγκρουστείτε με την ευρωπαϊκή νομοθεσία και την πρόσφατη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Όμως, η προστασία του φυσικού τοπίου και του περιβάλλοντος δεν έχει μονάχα έναν χαρακτήρα αντιμετώπισης του ευρύτερου προβλήματος των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, αλλά έχει και έναν χαρακτήρα αξιοποίησης, σε ό,τι αφορά τους πραγματικούς παραγωγικούς πόρους που διαθέτει αυτή η χώρα –και είναι πλούσιοι σε αυτόν τον τομέα- και δεν υπάρχει καμία πολιτική, παρά μονάχα κάποιες πιέσεις για κάποιες καταπατήσεις, που γίνονται κατά καιρούς, προς όλες τις κυβερνήσεις και προς όλους τους Υπουργούς, για να μπορούν να λυθούν επιμέρους προβλήματα σε ένα αόριστο καθεστώς.
Σε ό,τι αφορά το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, με τις διατάξεις νομοσχεδίου γενικά να είναι αποδεκτές, ο εισηγητής μας επεσήμανε τις αδυναμίες. Δεν υπακούουν σε σαφή στρατηγική για την ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας, διατηρούν και αυξάνουν την πολυνομία στις προμήθειες και τις συμβάσεις.
Επιλέγοντας αυτό το οποίο πρέπει να πω με καθαρότητα είναι πως σε ό,τι αφορά την ευελιξία, είναι αμφίβολη η αποτελεσματικότητα. Σε ό,τι αφορά τη διαφάνεια, το πεδίο μου φαίνεται πιο σκοτεινό από το υπάρχον μέχρι τα τώρα, πιο κατευθυνόμενο προς άδηλες κατευθύνσεις. Σε ό,τι αφορά την αποτελεσματικότητα, αυτή μπορεί να διασφαλίζεται μόνο στις αποφάσεις του κέντρου, αλλά δεν διασφαλίζεται στις διαδικασίες, οι οποίες μέχρι τώρα ήταν το μεγάλο πρόβλημα, όχι τι απόφαση παίρνει ο Υπουργός για το ποιο έργο θα γίνει, αλλά πώς θα γίνει αυτό το έργο με τους καλύτερους και γρηγορότερους όρους.
Τέλος, υπάρχουν και οι διατάξεις για την Αναπτυξιακή Τράπεζα που στηρίζουμε και ψηφίζουμε. Το ερώτημα είναι πόση ρευστότητα διασφαλίζεται και προς τα πού κατευθύνεται. Και εδώ τα στοιχεία είναι πραγματικά καταλυτικά. Καταρχήν οι πόροι είναι μικρότεροι –πολύ μικρότεροι- από τη δυνατότητα που είχαν οι τράπεζες και γενικότερα η ελληνική πολιτεία να διοχετεύσει προς την αγορά, ενώ μεγάλη ποσότητα των πόρων κατευθύνεται με εντελώς ταξικά κριτήρια και όχι με κριτήρια πραγματικά αντικειμενικά και παραγωγικά. Εδώ το μοντέλο διακυβέρνησης δεν έχει κανένα δισταγμό. Συγκεντρώνει τους διαθέσιμους πόρους και τους κατευθύνει όπου θεωρεί ότι εξυπηρετούνται καλύτερα οι επιμέρους επιδιώξεις επιχειρηματικών συμφερόντων.
Για τη χώρα ήταν και είναι μια ιστορική ευκαιρία –το λένε όλοι με όλους τους τόνους- και πρόκειται πραγματικά για μια σημαντική ποσότητα πόρων, η οποία πρόκειται να εισρεύσει στη χώρα τα επόμενα χρόνια.
Εδώ υπάρχει –για να τελειώσω την τοποθέτησή μου- μια, αν θέλετε, κεντρική αντιπαράθεση. Υπάρχει ένας μύθος, ότι όπου υπάρχει η συγκέντρωση των πάντων, υπάρχει αποτελεσματικότητα και όπου υπάρχει αποκέντρωση, υπάρχει διάλυση. Ο δημοκρατικός προγραμματισμός δεν είναι διάλυση της χώρας. Δεν είναι μόνο θεσμική κατοχύρωση της δημοκρατίας. Είναι, πολύ περισσότερο, παραγωγική αξιοποίηση των πόρων.
Γιατί αλλιώς μια περιφέρεια της χώρας μπορεί να προγραμματίσει, να ιεραρχήσει, να ολοκληρώσει επιλογές κατασκευής έργων, που συμπληρωματικά με το εθνικό σχέδιο θα δώσουν ονοματεπώνυμο στην περιφέρεια και αλλιώς ένα γραφείο δίπλα από έναν Πρωθυπουργό, που οποιαδήποτε αξιοποίηση των πόρων περνάει μέσα από τις δικές του αυθαίρετες αποφάσεις. Τότε δημιουργούνται ανισότητες, κοινωνικές αντιθέσεις, δημιουργούνται υστερήσεις περιοχών. Είναι άλλο, λοιπόν, ένας δημοκρατικός προγραμματισμός της ανάπτυξης και άλλο ένα συγκεντρωτικό μοντέλο του δήθεν επιτελικού κράτους που σήμερα κυβερνά τη χώρα.
Σε αυτή τη διάσταση ο νόμος σας είναι με τη μια πλευρά, υπηρετεί με συνέπεια τη συγκέντρωση και την αναποτελεσματικότητα, χωρίς καθόλου διαφάνεια. Γι’ αυτό και θα τον καταψηφίσουμε επί της αρχής.
