Πρόταση του Κινήματος Αλλαγής για την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση, όπως κατατέθηκε στη Βουλή από τη Χαρά Κεφαλίδου εισηγήτρια στο Νομοσχέδιο του Υπ. Παιδείας.
Α. Οργάνωση – Διακυβέρνηση ΕΕΚ
Η λειτουργία Εθνικού Συστήματος Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης και Σύνδεσης με την Απασχόληση είναι απόλυτα αναγκαία.
Για την οργάνωση αυτού του συστήματος πρέπει να ληφθούν υπόψη η δομή του Ε.Σ.Σ.Ε.Ε.Κ.Α. του Ν.3191/2003 και το σύστημα διακυβέρνησης της Διά Βίου Μάθησης του Ν. 3879/2010.
Βασική παράμετρος αυτού του συστήματος πρέπει να είναι η διασύνδεση επαγγελματικής εκπαίδευσης, αρχικής και συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης, επαγγελματικού προσανατολισμού και συμβουλευτικής.
Στο πλαίσιο αυτού του συστήματος προτείνονται τα ακόλουθα:
• Η σύσταση και λειτουργία Κεντρικού Πολιτικού Οργάνου για την ΕΕΚ με τη συμμετοχή παραγωγικών υπουργείων, κοινωνικών εταίρων και περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης. Το όργανο αυτό θα διαμορφώνει την εθνική πολιτική για την ΕΕΚ.
• Η σύσταση και λειτουργία Κλαδικών/Τομεακών Συμβουλίων Ικανοτήτων τα οποία θα μεταφέρουν τα νέα δεδομένα σε σημαντικούς κλάδους επαγγελμάτων στο κεντρικό πολιτικό όργανο, για τη λήψη των αναγκαίων αποφάσεων αναφορικά με δομές, τομείς, ειδικότητες και προγράμματα σπουδών. Τα συμβούλια αυτά μπορούν να λειτουργούν σε κεντρικό ή και περιφερειακό επίπεδο.
• Η συνέχιση λειτουργίας και ενίσχυση των Περιφερειακών Επιτροπών Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης στις αιρετές περιφέρειες με συμμετοχή του Διευθυντή Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, εκπροσώπων των κοινωνικών εταίρων, των επιμελητηρίων και των λοιπών φορέων της οικονομίας της περιφέρειας, εκπροσώπων των εκπαιδευτικών της ΕΕΚ και εκπροσώπων των δήμων της περιφέρειας. Οι επιτροπές αυτές θα διαμορφώνουν το περιφερειακό πρόγραμμα ΕΕΚ, θα εισηγούνται τη λειτουργία τομέων και ειδικοτήτων στις δομές της ΕΕΚ της περιφέρειας καθώς και την εφαρμογή εξειδικευμένων εκπαιδευτικών δράσεων με βάση τις τοπικές ανάγκες.
• Η εκπόνηση και διαρκής επικαιροποίηση του Εθνικού Προγράμματος Διά Βίου Μάθησης, όπως ορίζεται στο Ν. 3879/2010, το οποίο θα περιλαμβάνει όλες τις δράσεις εφαρμογής της δημόσιας πολιτικής διά βίου μάθησης που χρηματοδοτούνται από δημόσιους πόρους, εθνικούς ή ευρωπαϊκούς
Β. Διάρθρωση Εκπαιδευτικών Μονάδων ΕΕΚ
Η ύπαρξη οργανωμένων και αξιόπιστων δομών παροχής επαγγελματικής εκπαίδευσης είναι απόλυτα αναγκαία στο σημερινό πολυπαραγοντικό και διαρκώς εξελισσόμενο εργασιακό και κοινωνικό περιβάλλον.
Προτείνουμε τα ακόλουθα:
• Θεσμοθέτηση Εκπαιδευτικών Οργανισμών Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, στους οποίους θα ενσωματωθούν οργανικά οι υφιστάμενες και οι νέες μονάδες Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΕΠΑΛ, ΙΕΚ, Εργαστηριακά Κέντρα, κ.λπ.)
Αυτοί οι εκπαιδευτικοί οργανισμοί μπορούν να αποτελέσουν ισχυρά σημεία αναφοράς στις τοπικές κοινωνίες αλλά και ευρύτερα (brand names) με πολλές δυνατότητες ανάπτυξης της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης τόσο μέσα από τη συγκέντρωση δυνάμεων όσο και μέσα από τη διασύνδεση με τις τοπικές παραγωγικές μονάδες. Στις περιπτώσεις των νησιωτικών και παραμεθόριων περιοχών που οι συνθήκες δεν επιτρέπουν τη λειτουργία εκπαιδευτικού οργανισμού μπορούν να εφαρμοστούν πρακτικές διασύνδεσης των εκπαιδευτικών μονάδων με Οργανισμούς Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης με αξιοποίηση των ψηφιακών δυνατοτήτων.
• Η λειτουργία οργανωμένων μονάδων επαγγελματικής εκπαίδευσης που να αποδίδουν τίτλους σπουδών του επιπέδου 5 του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων.Εκπαιδευτικές μονάδες με εκπαιδευτικό προσωπικό, με οργανωμένα εργαστήρια και με ερευνητικές δράσεις. Αυτά τα εκπαιδευτικά ιδρύματα θα λειτουργούν ως Ανώτερες Σχολές του εκπαιδευτικού μας συστήματος.
• Η ενίσχυση και ουσιαστική αναβάθμιση του βασικού πυλώνα της Δευτεροβάθμιας Επαγγελματικής Εκπαίδευσης που είναι το Επαγγελματικό Λύκειο.
Η μεταρρύθμιση αυτή αποτελεί σήμερα απόλυτη αναγκαιότητα. Ο επαναπροσδιορισμός των Τομέων και Ειδικοτήτων που λειτουργούν στα ΕΠΑΛ είναι το πρώτο σημαντικό βήμα. Οι Τομείς και Ειδικότητες πρέπει να συνδεθούν με το παραγωγικό πρότυπο της χώρας, παράγοντας ανθρώπινο δυναμικό με αναβαθμισμένα επαγγελματικά προσόντα στους πιο σημαντικούς και καινοτόμους τομείς της οικονομίας μας. Τα ΕΠΑΛ πρέπει να αποκτήσουν σύγχρονα προγράμματα σπουδών βασισμένα σε σύγχρονα επικαιροποιημένα επαγγελματικά περιγράμματα, που να λαμβάνουν υπόψη όλες τις γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες που απαιτούνται σήμερα και θα απαιτηθούν στο άμεσο μέλλον για την άσκηση των αντίστοιχων επαγγελματικών δραστηριοτήτων.
• Λειτουργία Πειραματικών Εκπαιδευτικών Μονάδων σε όλα τα επίπεδα της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης. Οι πειραματικές μονάδες επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης μπορούν να συνεισφέρουν ουσιαστικά στο εκπαιδευτικό σύστημα τόσο σε ερευνητικό και επιμορφωτικό επίπεδο όσο και στην πειραματική εφαρμογή και διάχυση καλών εκπαιδευτικών πρακτικών. Οι μονάδες αυτές μπορούν να λειτουργήσουν ως κυψέλες καινοτομίας μέσω της πειραματικής εφαρμογής νέων προγραμμάτων σπουδών της σύνδεσης με άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα καθώς και της σύνδεσης με επιχειρήσεις στους ανάλογους θεματικούς τομείς.
• Η ανάπτυξη και λειτουργία Συστήματος Μαθητείας το οποίο θα λειτουργεί με το δυικό σύστημα και θα περιλαμβάνει όλους τους φορείς και τα προγράμματα μαθητείας κυρίως στα επίπεδα 3, 4 και 5 του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων.
Η λειτουργία του Συστήματος θα συμβάλει αποφασιστικά στον αποτελεσματικό σχεδιασμό και συντονισμό όλων των μορφών μαθητείας, των φορέων υλοποίησης αλλά και των παρεχόμενων προγραμμάτων. Στους αποφοίτους των προγραμμάτων μαθητείας πρέπει να παρέχεται η δυνατότητα της οριζόντιας και κάθετης κινητικότητας προς τα υποσυστήματα της ΕΕΚ αλλά και η δυνατότητα συνέχισης των σπουδών τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μετά την ολοκλήρωση ενός κύκλου προετοιμασίας στον οποίο θα λαμβάνουν όλες τις απαιτούμενες γνώσεις για την συνέχιση των σπουδών τους.
• Η ίδρυση και λειτουργία Ενδιάμεσων Φορέων Διαχείρισης της Μαθητείας οι οποίοι θα λειτουργούν ως ενδιάμεσοι φορείς μεταξύ των εκπαιδευτικών δομών και των επιχειρήσεων. Οι δομές αυτές θα υποστηρίζουν τη διαδικασία υλοποίησης της μαθητείας σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο πλαίσιο ποιότητας, αναλαμβάνοντας το διοικητικό/διαχειριστικό φορτίο υλοποίησής της (το σύνολο ή μέρος αυτού) με αντίστοιχη ελάφρυνση, αλλά και την ευθύνη ενημέρωσης/προσέλκυσης νέων επιχειρήσεων και προετοιμασίας τους για τη συμμετοχή στο πρόγραμμα της μαθητείας.
• Η εισαγωγή του θεσμού της αμειβόμενης Πρακτικής Άσκησης στις μονάδες παροχής επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης επιπέδου 3, 4 και 5 του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων με τα εξής χαρακτηριστικά: κυμαινόμενης διάρκειας ανάλογα με την ειδικότητα και το πρόγραμμα σπουδών, με μαθησιακά αποτελέσματα, αξιολόγηση και απόδοση πιστωτικών μονάδων όπου αυτό είναι εφικτό και προσδιορισμός των πόρων και των πηγών χρηματοδότησης.
• Η αναβάθμιση του θεσμικού πλαισίου και της λειτουργίας των Ινστιτούτων Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΙΕΚ) τα οποία λειτουργώντας συμπληρωματικά στις βασικές δομές επαγγελματικής εκπαίδευσης, μπορούν να προσφέρουν:
· ποιοτικά προγράμματα επανακατάρτισης για αλλαγή ειδικότητας σε ενήλικες οι οποίοι τα έχουν απόλυτη ανάγκη για επανένταξη στην αγορά εργασίας καθώς και σε όσους επιθυμούν αλλαγή επαγγέλματος για βελτίωση των εργασιακών τους συνθηκών.
· προγράμματα εξειδικεύσεων σε συνέχεια βασικών επαγγελματικών ειδικοτήτων που έχουν ολοκληρωθεί στο πλαίσιο λειτουργίας της επαγγελματικής εκπαίδευσης και
· προγράμματα αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης για τον ενήλικο πληθυσμό που έχει ολοκληρώσει μια εκπαιδευτική διαδρομή γενικής εκπαίδευσης (δευτεροβάθμιας ή τριτοβάθμιας) και δεν έχει λάβει την κατάρτιση που απαιτείται για την άσκηση ενός επαγγέλματος στο οποίο θέλει να απασχοληθεί.
• Η λειτουργία Γραφείων Διασύνδεσης στους Εκπαιδευτικούς Οργανισμούς Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης τα οποία θα αποτελούν το συνδετικό κρίκο μεταξύ του χώρου της ΕΕΚ και του χώρου της αγοράς εργασίας. Ο σκοπός του Γραφείου Διασύνδεσης θα στοχεύει στην παροχή υπηρεσιών στους εκπαιδευόμενους και στους απόφοιτους όλων των δομών ΕΕΚ του Εκπαιδευτικού Οργανισμού Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης συμβάλλοντας στο σχεδιασμό της εκπαιδευτικής και επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας.
• Η ενίσχυση του ρόλου του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού στο Γυμνάσιο και η ανάπτυξη συστήματος αξιολόγησης των χαρακτηριστικών των μαθητών για τον προσδιορισμό των κλίσεων και των ιδιαίτερων δεξιοτήτων τους. Παράλληλα εξίσου σημαντική είναι η ανάπτυξη μιας διαδικασίας συμβουλευτικής υποστήριξης στη Γ’ Γυμνασίου για τους μαθητές και τους γονείς τους με στόχο την επιλογή του κατάλληλου τύπου Σχολείου για τη συνέχεια των σπουδών τους.
• Η διαπερατότητα όλων των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση μέχρι την τριτοβάθμια. Η δυνατότητα των εκπαιδευομένων να κινούνται εύκολα μεταξύ των διαφορετικών τύπων εκπαίδευσης (γενική, επαγγελματική, πανεπιστημιακή) και των διαφόρων επιπέδων εκπαίδευσης είναι κεντρικής σπουδαιότητας. Η κινητικότητα αυτή προϋποθέτει τη διαπερατότητα των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης, η οποία είναι και προϋπόθεση για τη σύνδεση της μάθησης που αποκτάται στις εκπαιδευτικές μονάδες του τυπικού και μη τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος με αυτή που αποκτάται μετά από στην εργασία και κάθε μορφής διά βίου μάθησης μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας πιστοποίησης. Στη Φινλανδία το εκπαιδευτικό σύστημα της οποίας χαρακτηρίζεται από υψηλή διαπερατότητα ισχύει η αρχή «κάθε άτομο κάθε ηλικίας μπορεί να ανέλθει στην επόμενη εκπαιδευτική βαθμίδα».
• Η διαμόρφωση ενός ενιαίου πλαισίου αδειοδότησης και λειτουργίας των Κέντρων Διά Βίου Μάθησης (ΚΔΒΜ) τα οποία θα παρέχουν συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση, γενική εκπαίδευση ενηλίκων και υπηρεσίες συμβουλευτικής. Το πλαίσιο πρέπει να έχει μια κλιμάκωση που να επιτρέπει την αδειοδότηση και λειτουργία και των μικρών και μικρομεσαίων μονάδων. Στόχος είναι η διασφάλιση ενός ελάχιστου πλαισίου ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών τους και η διασφάλιση της ασφάλειας των κτιριακών υποδομών στις οποίες παρέχονται οι εκπαιδευτικές υπηρεσίες. Για τη συμμετοχή αυτών των φορέων σε προγράμματα που χρηματοδοτούνται από δημόσιουςκαι ευρωπαϊκούς πόρους πρέπει να ορισθεί ένα πλαίσιο ποιότητας το οποίο πρέπει να έχουν όλοι οι συμμετέχοντες φορείς.
• Η θεσμοθέτηση ενός Ολοκληρωμένου Πλαισίου Ποιότητας για την ΕΕΚ που να καλύπτει το σύνολο των χαρακτηριστικών της.
Ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο ποιότητας της ΕΕΚ θα πρέπει να είναι προσανατολισμένο και στους τρεις άξονες που διασφαλίζουν την ποιότητα και συγκεκριμένα: στον άξονα των εισροών, στον άξονα των διαδικασιών και στον άξονα των εκροών του συστήματος της ΕΕΚ. Η Αρχή Διασφάλισης Ποιότητας στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (ΑΔΙΠΠΔΕ) μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη διασφάλιση ποιότητας στην ΕΕΚ με την επέκταση του ρόλου της σε όλο το φάσμα των εκπαιδευτικών μονάδων της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης και με τη δρομολόγηση βελτιωτικών παρεμβάσεων με βάση την αποκτηθείσα εμπειρία.
• Είναι απαραίτητο να αναπτυχθούν νέα Προγράμματα Σπουδών για την ΕΕΚ ή να αναθεωρηθούν/ επικαιροποιηθούν τα υφιστάμενα, αξιοποιώντας τις πληροφορίες που παρέχει ο Μηχανισμός Διάγνωσης Αναγκών της Αγοράς Εργασίας σχετικά με το δυναμισμό και τις τάσεις στην απασχόληση, την ανεργία, την επιχειρηματικότητα και τις δεξιότητες του ανθρώπινου δυναμικού. Στη δομή τους πρέπει να περιλαμβάνονται σαφείς μαθησιακοί στόχοι, που ανταποκρίνονται σε γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες, για τη θέση εργασίας (επάγγελμα) και τον κλάδο που αυτή αναφέρεται. Στα νέα προγράμματα σπουδών της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης πρέπει να ενσωματωθούν θεματικές ενότητες καθώς και εκπαιδευτικές μέθοδοι και τεχνικές που προωθούν την ανάπτυξη των γνώσεων και δεξιοτήτων STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics), την ανάπτυξη των ψηφιακών δεξιοτήτων και την ανάπτυξη των απαραίτητων οριζόντιων (γνωσιακών) δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού.
• Η θεσμοθέτηση του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων
και η αντιστοίχιση εκτός των τίτλων του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος και προσόντων μη τυπικής και άτυπης μάθησης στα επίπεδά του προκειμένου να διασφαλιστεί η δυνατότητα κατάταξης/καταχώρισης του συνόλου των προσόντων από ολόκληρο το φάσμα των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης με την προοπτική της Δια Βίου Μάθησης και για όλα τα επίπεδα και είδη μάθησης.
• Η διαμόρφωση και θεσμοθέτηση του συστήματος επικύρωσης γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων που αποκτώνται μέσω της μη τυπικής και άτυπης μάθησης. Ο Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π. θα πρέπει να ολοκληρώσει και να προτείνει τη θεσμοθέτηση του συστήματος επικύρωσης γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων που αποκτώνται μέσω της μη τυπικής και άτυπης μάθησης. Οι πολίτες θα πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους ένα ευρύ φάσμα επιλογών για την ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους, οι οποίες προκειμένου να αξιοποιηθούν θα πρέπει, ανεξαρτήτως της διαδρομής απόκτησής τους, να μπορούν να αξιολογηθούν, να επικυρωθούν και να οδηγούν στην απόκτηση προσόντων.
